Alcoholslot lijkt definitief afgeschaft

Van der Steur introduceert vernieuwde aanpak alcoholfeiten in het verkeer

Op 18 februari jl. schreef minister Van der Steur van Veiligheid en Justitie in een brief aan de Tweede Kamer dat verbetering en aanscherping van de verkeershandhaving noodzakelijk is. Vooral de aanpak van alcoholfeiten behoeft een adequate uitvoering van het beleid. Volgens Van der Steur moet wat dat betreft een inhaalslag worden gemaakt. De vraag luidt of daarmee definitief een eind is gekomen aan het alcoholslotprogramma (hierna: ASP).[1] In diverse media wordt gemeld dat ‘een alcoholslotprogramma 2.0’ – gelet op de inhoud van de brief van Van der Steur – is uitgesloten. Sinds 2015 is het ASP in opspraak. Niet alleen de juridische grondslag om een ASP te kunnen opleggen schoot tekort, maar ook de feitelijke werking van het ASP laat te wensen over. Inmiddels kan het ASP al bijna een jaar niet meer worden opgelegd.

ASP en strafrechtelijke vervolging

Op 3 maart 2015 oordeelde de Hoge Raad dat iemand die verplicht deelneemt aan een ASP voor datzelfde onderliggende feit niet tevens strafrechtelijk kan worden vervolgd. De Hoge Raad achtte deze vervolging van betrokkene terwijl sprake was van een verplichte deelname aan het ASP, in strijd met de beginselen van de goede procesorde. In een dergelijk geval is volgens de Hoge Raad namelijk sprake van schending van het beginsel dat iemand niet tweemaal voor het begaan van hetzelfde feit kan worden vervolgd en bestraft. Een schending van dit beginsel leidt tot niet-ontvankelijkheid van het Openbaar Ministerie in de strafvervolging. Bij het opstellen van een nieuwe Regeling dient volgens de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State[2] (hierna: Afdeling) rekening worden gehouden met een mogelijk strafrechtelijke samenloop.

Regeling onverbindend: CBR kan niet langer ASP opleggen

Op 4 maart 2015 oordeelde de Afdeling dat de Regeling waarin het alcoholslotprogramma is opgenomen onverbindend is omdat die in een substantieel aantal gevallen onevenredig kan uitwerken.[3] De Regeling houdt volgens de Afdeling geen rekening met de uiteenlopende gevolgen van het ASP voor uiteenlopende personen en situaties. Het verplicht opleggen door het CBR van een ASP leidt volgens de Afdeling tot ongelijkheid en willekeur.[4] Deze uitspraak leidde ertoe dat in het bestuursrecht geen ASP meer kan worden opgelegd.

Voor degenen die een ASP vóór deze uitspraak hebben opgelegd gekregen verandert echter niets. Het opgelegde ASP moe(s)t worden gevolgd omdat anders het rijbewijs ongeldig wordt verklaard voor een periode van maar liefst vijf jaar.

De Afdeling laat het met deze uitspraak aan de minister dan wel wetgever over om te bepalen in welke gevallen een (nieuw op te leggen) ASP aanvaardbaar is. Met andere woorden, het leek een kwestie van tijd totdat de Regeling maatregelen rijvaardigheid en geschiktheid 2011 zou worden aangepast. Met de brief van Van der Steur lijkt een aanpassing van de Regeling, en daarmee het ASP, definitief van de baan.

Van der Steur: aanscherping verkeershandhaving

Door het Openbaar Ministerie is een aantal nieuwe prioriteiten ten behoeve van de verkeershandhaving opgesteld. Denk aan aandacht voor afleiding in het verkeer, zoals bellen en social media-gebruik achter het stuur en veelplegers in het verkeer. Het Openbaar Ministerie blijft ook aandacht besteden aan de ‘oude’ prioriteiten zoals snelheidsovertredingen, het rijden door rood licht en het rijden onder invloed. Van der Steur schrijft in zijn brief de mogelijkheden te willen onderzoeken van een ‘progressief boetestelsel’, waarbij de straf op een overtreding steeds hoger wordt naarmate een bestuurder vaker in de fout gaat.

Juridische houdbaarheid ASP

In zijn brief concludeert Van der Steur dat de verkeershandhaving van alcoholfeiten in het bijzonder dient te worden aangescherpt. Zoals gezegd kan het ASP niet meer worden opgelegd in het bestuursrecht. Of deze mogelijkheid zou terugkeren was lange tijd onduidelijk. Van der Steur bespreekt in zijn brief de juridische houdbaarheid van het ASP in het strafrecht. Hij heeft samen met de minister van Infrastructuur en Milieu onderzocht op welke manier met het ASP in het strafrecht kan worden omgegaan. De strafrechter kan wel de noodzakelijke integrale afweging maken tussen alle beschikbare sancties en maatregelen op basis van specifieke omstandigheden. Conclusie van het onderzoek is dat het ASP in het strafrecht weinig meerwaarde biedt gelet op de reeds bestaande instrumenten.

Vernieuwde aanpak alcoholfeiten

Van der Steur benadrukt dat, ook al wordt het ASP niet meer opgelegd, vanzelfsprekend nog wel wordt gestraft. In zijn brief spreekt hij zelfs de verwachting uit dat zonder het opleggen van het ASP eerder een langere en/of onvoorwaardelijke ontzegging van de rijbevoegdheid wordt opgelegd. Verder kan betrokkene in een dergelijke situatie een Educatieve Maatregel Alcohol en verkeer dan wel een onderzoek alcohol worden opgelegd. Vanaf 1 februari 2016 worden bovendien waarschuwingsbrieven gestuurd aan bestuurders die onherroepelijk zijn veroordeeld voor het rijden onder invloed van alcohol en daarmee een eerste strafpunt volgens de recidiveregeling hebben behaald. Hierbij geldt het motto ‘twee keer geel is rood’. Dit houdt in dat indien betrokkene binnen vijf jaar opnieuw onder invloed van alcohol rijdt[5], en hiervoor de tweede keer onherroepelijk wordt veroordeeld, zijn rijbewijs van rechtswege ongeldig wordt verklaard.

Wat volgt?

Nu de minister met geen woord rept over het aanpassen van de Regeling waarin het ASP door het CBR kan worden opgelegd, lijkt de door de Afdeling vereiste aanpassing hiervan van de baan. De vraag of de Regeling dusdanig wordt aangepast zodat het ASP weer kan worden opgelegd lijkt dan ook ontkennend te moeten worden beantwoord. Het strafrecht lijkt daarnaast geen goed alternatief te zijn voor oplegging van het ASP. Nu in de aanpak van alcoholfeiten de aandacht wordt verlegd naar het motto ‘twee keer geel is rood’ en een ‘progressief boetestelsel’, lijkt hiermee definitief een einde te komen aan het alcoholslot. De daadwerkelijke impact van de vernieuwde aanpak van alcoholfeiten moet worden afgewacht.

• Lees het artikel ‘Administratieve perikelen rond alcoholslot met vergaande gevolgen’.
• Zie overigens voor een algemene samenvatting over ontwikkelingen rondom het ASP mijn eerdere blog.

[1] Een ASP bestaat uit een alcoholslot in de auto en een begeleidingsprogramma voor de overtreder. Deelnemers van een ASP hebben de beschikking over rijbewijs B of BE. Andere rijbewijscategorieën zijn tijdens deelname aan het ASP niet geldig.

[2] De Afdeling verwijst in haar uitspraak van 4 maart 2015 naar de uitspraak van de Hoge Raad van 5 maart 2015.

[3] Zie artikel 16 e.v. van Regeling maatregelen rijvaardigheid en geschiktheid 2011.

[4] Bij de introductie van het ASP in 2011 is besloten deze als bestuursrechtelijke maatregel bij het CBR te positioneren.

[5] Dat wil zeggen met een alcoholpromillage van meer dan 1,3.

[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row]