Duurovereenkomst voor onbepaalde tijd opzeggen?

Wat is een duurovereenkomst?
Een duurovereenkomst is kort gezegd een overeenkomst waarbij partijen gedurende een langere periode een dezelfde soort overeenkomst uitvoeren (voortdurende prestatie). Een voorbeeld van een duurovereenkomst is een distributieovereenkomst waarbij er sprake is van herhaaldelijke leverings- en betaalverplichting. Lange tijd was het niet geheel duidelijk of duurovereenkomsten konden worden opgezegd. Het uitgangspunt is dat duurovereenkomsten aangegaan voor onbepaalde tijd opzegbaar zijn, ook indien in de overeenkomst hierover niets is opgenomen. Dit blijkt uit de rechtspraak van de Hoge Raad (HR 28 oktober 2011, ECLI:NL:HR:2011:BQ9854, NJ 2012/685 (De Ronde Venen/Stedin) en HR 4 juni 2013, ECLI:NL:HR:2013:BZ4163, NJ 2013/341 (Auping/Beverslaap).

In een zaak die onlangs aan de Hoge Raad (HR 15 april 2016, ECLI:NL:HR:2016:660 (Provincie Noord-Holland c.s./Gemeente Amsterdam) is voorgelegd, heeft de Hoge Raad bevestigd dat van het beginsel, dat duurovereenkomsten aangegaan voor onbepaalde tijd opgezegd kunnen worden, kan worden afgeweken. Dat betekent dat een duurovereenkomst aangegaan voor onbepaalde tijd dus ook niet-opzegbaar kan zijn.

Waar ging het in deze zaak om?
De stichting Gooisch Natuurreservaat is in 1932 opgericht door zes Gooise gemeenten, de provincie Noord-Holland en de gemeente Amsterdam (hierna: de “Stichting”). De Stichting is eigenaar van ongeveer 40 natuurterreinen in de Gooise gemeenten. De statuten van de Stichting bepalen dat de geldmiddelen van de Stichting bestaan uit bijdragen van de Provincie, de Gooise gemeenten en de gemeente Amsterdam. De verdeelsleutel met betrekking tot deze bijdragen is in 1992 vastgelegd in een zogenaamde participatieovereenkomst. Deze overeenkomst voorziet niet in een opzeggingsregeling. Desondanks heeft de gemeente Amsterdam ter besparing van kosten deze overeenkomst op 6 december 2011 opgezegd. De Stichting stelt zich kort gezegd op het standpunt dat de gemeente Amsterdam niet kan opzeggen nu de overeenkomst geen opzeggingsmogelijkheid bevat en verwijst daarbij ook naar haar statuten.

De procedure
De gemeente Amsterdam vordert een verklaring voor recht dat zij de overeenkomst rechtsgeldig heeft opgezegd en zij geen schadevergoeding verschuldigd is. In tegenstelling tot de rechtbank oordeelt het Hof dat de participatieovereenkomst in beginsel opzegbaar is en dat de gemeente Amsterdam de overeenkomst rechtsgeldig heeft opgezegd. Het Hof gaf dus de gemeente Amsterdam gelijk. In de lijn met eerder genoemde jurisprudentie oordeelde het Hof dat de overeenkomst (in beginsel) opzegbaar is. Volgens het Hof moeten hoge eisen worden gesteld aan de uitleg dat de participatieovereenkomst nooit opzegbaar zou zijn.

De Hoge Raad
De Hoge Raad oordeelt dat het Hof had moeten ingaan op de stellingen van de Provincie Noord-Holland, de Gooise gemeenten en de Stichting over de samenhang tussen de participatieovereenkomst en de statuten van de Stichting. De statuten bepalen immers dat de geldmiddelen van de Stichting bestaan uit de bijdragen van de participanten. Opzegging door een participant betekent dat deze zich definitief aan medefinanciering onttrekt (en dat is niet te rijmen met de bepaling van de statuten die niet eenzijdig gewijzigd kunnen worden). In het licht van die samenhang vindt de Hoge Raad de verwerping van het Hof van de door de provincie Noord-Holland c.s. gegeven uitleg onbegrijpelijk.

Voorts merkt de Hoge Raad op dat het beginsel dat een onbepaalde tijd gesloten duurovereenkomst opzegbaar is (ook indien geen opzeggingsregeling is opgenomen) niet wegneemt dat een voor onbepaalde gesloten duurovereenkomst naar de bedoeling van partijen niet-opzegbaar kan zijn, “met dien verstande dat de wederpartij van degene die zich op de niet-opzegbaarheid beroept, onder omstandigheden daartegen een beroep kan doen op, kort gezegd, de art. 6:248 lid 2 BW en 6:258 BW” (rechtsoverweging 4.4). Op degene die betoogt dat dergelijke overeenkomst niet-opzegbaar is, rust de stelplicht en de bewijslast.

Conclusie
Kortom, niet-opzegbaarheid van een duurovereenkomst voor onbepaalde tijd is uitzonderlijk. Diegene die dat betoogt, zal dat moeten stellen en zo nodig moeten bewijzen, maar voor die stelplicht en bewijslast gelden geen verzwaarde eisen (geen extra hoge eisen). De hoofdregel dat duurovereenkomsten voor onbepaalde tijd in beginsel opzegbaar zijn, is dus niet absoluut en kan dus tot een uitzondering lijden.

Wilt u een overeenkomst opzeggen of wordt door een partij de overeenkomst met u opgezegd, neem dan gerust contact op om de verschillende mogelijkheden te bespreken.