Maakt niets doen na ontvangen verkeerde overboeking schadeplichtig?

Regelmatig worden er bedragen op verkeerde rekeningnummers overgemaakt. De ontvanger van het bedrag ontvangt dan een bedrag waar hij eigenlijk geen recht op heeft. Het Burgerlijk Wetboek bepaalt (in artikel 6:203 BW) dat in zo’n geval degene die het bedrag verkeerd heeft overgemaakt, het recht heeft om het bedrag weer terug te vorderen van de ontvanger. De ontvanger moet dan – logischerwijs – het gehele bedrag weer terugbetalen. Dit leerstuk wordt ook wel het leerstuk van de “onverschuldigde betaling” genoemd.

Maar, wat wordt er eigenlijk van de ontvanger die onterecht een bedrag ontvangt verwacht? Rust er op hem de plicht om actief op zoek te gaan naar degene aan wie het bedrag dan wel toebehoort? Deze vraag lag onlangs voor bij het Gerechtshof Amsterdam en werd door het Hof ontkennend beantwoord. Volgens het Hof kan een dergelijke algemene gedragsnorm niet worden aanvaard – een schending van deze norm zou dan direct schadeplichtigheid en dus een hoger bedrag aan terugbetaling met zich brengen. Volgens het Hof kunnen er echter wel bijkomende omstandigheden zijn die maken dat er verwacht wordt dat actief wordt gehandeld door de ontvanger. In de casus die speelde bij het Hof waren deze omstandigheden echter niet aanwezig.

In de zaak die zich voordeed bij het Hof had de curator van een failliete onderneming per abuis een bedrag van € 192.853,81 aan onderneming X in plaats van aan onderneming Y overgemaakt. Onderneming X wist niet van wie het bedrag afkomstig was dan wel voor wie het bestemd was, en had dan ook het vermoeden dat het bedrag niet voor haar was bedoeld. Zodoende  heeft zij het bedrag op een aparte rekening gezet en daar verder niets mee gedaan. De dagen verstreken en ongeveer één jaar na de foutieve overmaking meldde onderneming Y zich bij onderneming X met de mededeling dat zij de rechtmatige verkrijger was. Het bedrag werd toen direct door onderneming X aan onderneming Y overgemaakt.

Onderneming Y was naderhand echter van mening dat zij schade had geleden door het lange stilzitten van onderneming X. Zij had immers een jaar lang geen beschikking gehad over het bedrag dat wel aan haar toebehoorde en daarnaast had zij kosten gemaakt om te achterhalen aan wie het bedrag was overgemaakt. Echter nu onderneming X niet wist voor wie het bedrag bestemd was, de overschrijving voor haar niet begrijpelijk was, zij het geld apart had gezet en het geld direct op eerste verzoek van onderneming X aan haar had overgemaakt, kan het stilzitten van onderneming  Y haar niet schadeplichtig maken, aldus het Hof.

Uit voorgaande volgt dat dit dus wel anders kan zijn indien de ontvanger bijvoorbeeld weet dat een ontvangen bedrag aan een ander toebehoort en wie dat is of wanneer men weet van wie het verkeerd overgemaakte bedrag afkomstig is. Contact opnemen met deze partij is dan slechts een kleine moeite. Het is in ieder geval aan te raden te allen tijde een bedrag dat men ontvangt en waarvan men de herkomst niet weet apart te zetten, vooral wanneer dat een bedrag is dat men na uitgeven niet gemakkelijk – bijvoorbeeld wegens de hoogte – terugbetaalt. Kans hierbij is wel dat men in dat geval de over het bedrag ontvangen rente op grond van ongerechtvaardigde verrijking dient af te staan.