Verlies voor de rechtsbijstandverzekeraar: verzekerde heeft recht op vrije advocaatkeuze

DAS Rechtsbijstand en andere rechtsbijstandverzekeraars hebben in hun polisvoorwaarden veelal een beding opgenomen dat bepaalt dat de rechtsbijstand aan verzekerden in beginsel zal worden verleend door hun eigen juridisch medewerkers. De kosten voor rechtsbijstand door externe rechtsbijstandverleners (advocaten) worden enkel vergoed in geval dat de verzekeraar besluit dat uitbesteding hiervan noodzakelijk is. Er is in zoverre dus geen onbeperkt recht op vrije advocaatkeuze.

In de zaak die vorig jaar aan de Hoge Raad is voorgelegd speelt het volgende. Een verzekerde bij DAS wilde een arbeidsrechtelijke procedure laten voeren door een door hem zelf aangewezen advocaat. DAS heeft hiermee niet ingestemd en zich beroepen op de polisvoorwaarden. Onder meer met een beroep op artikel 4 van de EG Richtlijn 87/344 inzake de rechtsbijstandverzekering heeft de verzekerde gesteld het recht te hebben zelf een advocaat te kiezen en de kosten van diens rechtsbijstand vergoed te krijgen. Het Hof heeft DAS in het gelijk gesteld en de vorderingen van de verzekerde afgewezen. De Hoge Raad zag echter aanleiding de volgende twee prejudiciële vragen te stellen aan het Hof van Justitie:

1. Laat artikel 4 lid 1 van Richtlijn 87/344/EEG toe dat een rechtsbijstandverzekeraar, die in zijn polissen heeft opgenomen dat rechtsbijstand in gerechtelijke of administratieve procedures in beginsel zal worden verleend door medewerkers van de verzekeraar, tevens nog bedingt dat de kosten van rechtsbijstand van een door de verzekerde vrij gekozen advocaat of rechtsbijstandverlener slechts onder de dekking vallen indien de verzekeraar van mening is dat de behandeling van de zaak aan een externe rechtshulpverlener moet worden uitbesteed?
2. Maakt het voor de beantwoording van de eerste vraag verschil of voor de desbetreffende gerechtelijke of administratieve procedure rechtsbijstand wel of niet verplicht is?

Op 7 november 2013 heeft het Europese Hof van Justitie te Luxembourg deze prejudiciële vragen beantwoord. Kort gezegd heeft Het Hof geoordeeld dat uit artikel 4 lid 1 van Richtlijn 87/344/EEG voortvloeit dat de vrije advocaatkeuze van de verzekeringnemer niet kan worden beperkt tot situaties waarin de verzekeraar besluit dat een externe rechtsbijstandverlener in de arm moet worden genomen. Oftewel, de rechtsbijstandverzekeraar dient de kosten van de door de verzekerde vrij gekozen advocaat te vergoeden. Het maakt daarbij geen verschil of rechtsbijstand voor de betreffende procedure naar nationaal recht verplicht is.

Dit arrest van het Hof zal verregaande gevolgen hebben voor de rechtsbijstandverzekeraars. Als verzekernemers vaker een eigen advocaat inschakelen, zullen de kosten voor rechtsbijstand waarschijnlijk sterk stijgen. Hoe het precies in de praktijk zal uitwerken, zullen wij moeten afwachten. In elk geval is mag de verzekerde dus zelf kiezen of en welke advocaat de zaak behandelt.